Διάσπαση Ελλειματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητα

Ας μάθουμε για τη δυσκολία του Μανώλη

Ο Μανώλης 9 ετών είναι ένα ζωηρό παιδί, το οποίο κινείται αδιάκοπα χωρίς να κουράζεται. Δυσκολεύεται ιδιαίτερα όταν είναι υποχρεωμένος να παραμείνει καθιστός για πολύ ώρα, όπως, για παράδειγμα, στη σχολική τάξη ή στο σπίτι την ώρα της μελέτης. Πρόκειται για ένα παιδί εξαιρετικά ανυπόμονο και παρορμητικό. Αρνείται να περιμένει τη σειρά του στα παιχνίδια, διακόπτει συχνά τους άλλους όταν μιλούν και στη τάξη πετάγεται χωρίς να του δοθεί λόγος. Πολλές φορές ενεργεί απερίσκεπτα. Στο σπίτι βαριέται γρήγορα τα παιχνίδια του και παρατάει γρήγορα αυτό που έχει ξεκινήσει προκειμένου να ασχοληθεί με κάτι άλλο, το οποίο θα  βαρεθεί επίσης πολύ σύντομα.

Ο Μανώλης δίνει συχνά την εντύπωση ότι είναι απρόσεκτος και αφηρημένος.  Οι γονείς του παραξενεύονται βλέποντας ότι ο Μανώλης δυσκολεύεται τόσο πολύ να συγκεντρωθεί όταν μελετά για το σχολείο, καταφέρνει όμως να συγκεντρώνεται πολύ εύκολα όταν ασχολείται με το ηλεκτρονικό παιχνίδι που του έκαναν δώρο. Εκπλήσσονται επίσης με τη δυνατότητα συγκέντρωσης όταν του υπόσχονται κάποια αμοιβή για την ολοκλήρωση μιας δραστηριότητας.

Όσο αφορά τη συμπεριφορά ότι είναι πολλές φορές αγενής, απότομος και ανυπάκουος. Λέει συχνά ψέματα και μερικές φορές γίνεται επιθετικός απέναντι στα άλλα παιδιά. Γενικά ο Μανώλης βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο της προσοχής γιατί η συμπεριφορά του είναι προκλητική και ενοχλεί του άλλους.

Τα κύρια χαρακτηριστικά της ΔΕΠ-Υ

Τα κύρια χαρακτηριστικά των παιδιών με ΔΕΠ-Υ (Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – Υπερκινητικότητα) είναι η εκδήλωση συμπτωμάτων απροσεξίας και/ή παρορμητικότητας – υπερκινητικότητας σε βαθμό δυσανάλογο με την ηλικία τους με αποτέλεσμα να εμφανίζουν περιορισμένες ικανότητες για συγκέντρωση της προσοχής τους, αναστολή των παρορμήσεών τους και ρύθμιση της συμπεριφοράς τους με συγκεκριμένους κανόνες. Ο τρόπος εκδήλωσης των συμπτωμάτων αυτών και η κλινική εικόνα που παρουσιάζουν τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες όπως είναι το φύλο, και η ηλικία του παιδιού, οι συνήθεις αντιδράσεις των γονέων στη συμπεριφορά του αλλά και οι συνθήκες μέσα στις οποίες εκδηλώνονται αυτά τα συμπτώματα. Επομένως η κλινική εικόνα δυο παιδιών με ΔΕΠ-Υ μπορεί να είναι διαφορετική.

Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ είναι συνήθως πολύ ανήσυχα και δυσκολεύονται να μείνουν για πολύ ώρα στο ίδιο σημείο. Είναι ακατάστατα, αδέξια και συχνά μπορεί να κάνουν ζημιές και να προκαλούν αναστάτωση στο περιβάλλον τους. Η ανυπομονησία είναι ένα άλλο έντονο χαρακτηριστικό τους. Τα περισσότερα από αυτά δε περιμένουν να ακούσουν μέχρι το τέλος τις οδηγίες που τους δίνονται προτού εκτελέσουν μια δραστηριότητα. Συχνά βιάζονται να απαντήσουν προτού ολοκληρωθεί η ερώτηση.

Σύμφωνα με το DSM-IV προκειμένου να ολοκληρωθεί η διάγνωση της ΔΕΠ-Υ ορίζεται ότι τα συμπτώματα πρέπει να έχουν κάνει την πρώτη εμφάνισή τους πριν το 7ο έτος της ηλικίας τους, να έχουν διάρκεια τουλάχιστον 6 μήνες και να μην αντιστοιχούν στο αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού. Παρακάτω δίνονται δυο ομάδες κριτηρίων και ορίζεται ότι στη κάθε μια από αυτές πρέπει να πληρούνται τουλάχιστον έξι από τα εννέα κριτήρια που παρουσιάζονται.

1. Έξι ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα απροσεξίας έχουν επιμείνει για τουλάχιστον 6 μήνες, σε βαθμό δυσπροσαρμοστικότητας και ασυνεπή σε σχέση με το αναπτυξιακό επίπεδο:

Απροσεξία

1. Συχνά αποτυγχάνει να συγκεντρώσει την προσοχή σε λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας στις σχολικές εργασίες, τη δουλειά ή σε άλλες δραστηριότητες.
2. Συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει τη προσοχή σε έργα ή δραστηριότητες παιχνιδιού.
3. Συχνά φαίνεται να μην ακούει όταν του απευθύνεται ο λόγος.
4. Συχνά δεν ακολουθεί μέχρι το τέλος οδηγίες και αποτυγχάνει να διεκπεραιώσει σχολικές εργασίες ή άλλα καθήκοντα που του ανατίθεται στην τάξη ή στο σπίτι (χωρίς αυτό να οφείλεται σε εναντιωματική συμπεριφορά ή σε αποτυχία κατανόησης των οδηγιών)
5. Συχνά δυσκολεύεται να οργανώσει δουλειές και δραστηριότητες.
6. Συχνά αποφεύγει, αποστρέφεται ή δείχνει απροθυμία να εμπλακεί σε έργα που απαιτούν σταθερή και διαρκή πνευματική προσπάθεια (όπως σχολική εργασία ή προπαρασκευή των μαθημάτων στο σπίτι)
7. Συχνά χάνει αντικείμενα απαραίτητα για εργασίες ή δραστηριότητες (π.χ παιχνίδια, σχολικές εργασίες, μολύβια, βιβλία).
8. Συχνά η προσοχή του διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.
9. Συχνά ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες.

2. Έξι ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα υπερκινητικότητας – παρορμητικότητας έχουν επιμείνει για τουλάχιστον 6 μήνες  σε βαθμό δυσπροσαρμοστικότητας και ασυνεπή σε σχέση με το αναπτυξιακό επίπεδο:

Υπερκινητικότητα

1. Συχνά κινεί νευρικά τα χέρια του και τα πόδια του ή στριφογυρίζει στη θέση του.
2. Συχνά σηκώνεται από τη θέση του στη τάξη ή σε άλλες περιστάσεις, στις οποίες αναμένεται να μείνει στο ίδιο σημείο.
3. Συχνά τρέχει εδώ και εκεί, σκαρφαλώνει και στριφογυρίζει με τρόπο που δεν ταιριάζει στις περιστάσεις και σε χώρους που δεν προσφέρονται για ανάλογες δραστηριότητες.
4. Συχνά δυσκολεύεται να παίζει ή να συμμετέχει ήσυχα σε δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο του.
5. Συχνά βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και ενεργεί σα κινούμενη μηχανή.
6. Συχνά μιλά πολύ και ακατάπαυστα.

Παρορμητικότητα

1. Συχνά απαντά απερίσκεπτα προτού ολοκληρωθεί η ερώτηση
2. Συχνά δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.
3. Συχνά διακόπτει ή ενοχλεί με τη παρουσία του τους άλλους (παρεμβαίνει απρόκλητα σε συζητήσεις ή παιχνίδια)

Βιβλιογραφία: Κακούρος Ε.,Μανιαδάκη Κ. Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων, Αθήνα 2006.